Cari amici del nostro dialetto e relative tradizioni del territorio ferrarese, eccovi il secondo dei quattro filmati e relativi testi scritti de “La Vciàda”. (Tratti da: “VOCI DEL GERGO FERRARSE).

Fa tanta nostalgia, tristezza e un briciolo di tenerezza, rivedere alcuni nomi (non tutti), di amici che ci hanno lasciato, vorrei ricordare. In particolare: Franco Cantarini, Tancredi Mondini, Luciano Basaglia e Alfio Bonfà. Quest’ultimo, portato via dal maledetto Covid 19. Una settimana precedente la prima iniezione- vaccino, già programmata, si ammalò e in meno d’un mese, in modo terribile, mancò.  

Vi enumero l’elenco dei personaggi: musicisti e attori di questo episodio:

Musiche: proposte alla fisarmonica da Gianni Baglioni.

Coro: diretto dalla Professoressa Rossana “Cici”Spadoni.

Attori di questo episodio :

“Al Sfazà” (presentatore), Daniele Finotti, grande interprete da anni di commedie con la storica Compagnia “Straferrara”.

“La Vècia”: Maria Rubini, Compagnia “Briciole di Teatro “ del CPS Rivana Garden.

“Al Vcióƞ” : Andrea Parise, attore de “I Ragazìt da ‘na volta”, e cantante semiprofessionista.

“Al dutór e “Al Cavadént”: io, Maurizio Musacchi” de “I Ragazìt da ‘na volta”.

“Al Magnàƞ” (o Stagnìƞ): Stefano Duo, attore di “Straferrara”, ma anche di teatro e cinema. Pure musicista.

“Al Barbiér”: Franco Cantarini, dal CPS Rivana Garden e collaboratore “Straferrara”.

“Al scaranàr”: Luciano Basaglia, Compagnia Briciole di Teatro dl CPS Rivana Garden, Ideatore e regista, con Antonietta Mazzanti dello spettacolo.

“Al Saracàr”: Rino Gardenghi. Grande attore storico di “Straferrara”.

“Al calzulàr”: Alfio Bonfà, da “I Ragazìt da ‘na volta”.

“Al Moléto” (o Arotìno): Alessandro Cattabriga altra colonna di “Straferrara” e di nuovo Luciano Basaglia.

ECCOVI I TESTI, ORIGINALI RECITATI E CANTATI:

AL SFAZÀ ( IL PRESENTATORE)

Bona sera, mi a sóη al sfazà,

e ad tuta la cumpagnè, forse, al più imbranà.

Però stènav briśa avilìr,

parchè al nostar spetàcul al farà divertìr.

E se a farì qualch sćifèl, agh séη abituà,

a i mitréη insiem a quéi dl’àn pasà.

La nostra l’è la cumpagnè dla vciàda,

e l’è stà fata acsì par fàr na matàda.

Sì, insoma, l’aη sarà brisa roba da inteletuài,

l’è uη spetacul sempliz, da operài.

A santirì la vècia e al vcióη a bruntlàr,

al dutór e al cavadént a bambanàr.

Al còr Sant’Antòni a dàr la benedizióη,

con al ciarghìη e al prèt a far la confesióη.

L’órs e j’artigiàη a dìr la so tiritèra

ch’l’an dura briśa na stmana intiéra.

Sì, insoma a faréη dal nòstar mèj,

a zarcaréη ad cuntantàr i brut e i bèj.

Ades l’è mèj che am férma sinò a fagh dla confusióη,

e a fàgh gnìr avanti la vècia con al vcióη.

(e con la mano invita il vecchione ad entrare)      segue  MUSICA

Al vcióη

(entra prima il vecchio da solo)

Vcióη:

  A sóη stuf, a sóη ślanà,

a sóη cumè uη can śbudlà.

Tut i dì ad sta birimbòla,

set, ot, dieś ór ad cariòla.

Av parrà na maravié,

che al padróη l’am tiéna a dré.

Lu al gh’à paltò e mantèla,

e mi ill mudànd a sgambarèla.

Lu aη gh’à nisùη da mantgnìr, 

e mi agh n’ò set òt che i m’fà rabìr,

uη al zìga che al vòl mi η’sò cosa

e so màdar l’è uη póch rabióśa.

Uη al vòl i ciculatìη,

un àltar al s’la fà int i braghìη.

Tut iη mèź a sta gatàra,

mi a m’àugur sol la bara.

(pausa)

L’è tant témp che a sóη rivà

e la mié vecia la n’è briśa iη cà.

La vècia

(entra la vecchia col bambino)

Vecia: A sóη chì, Pipét.

Vcióη: Pipét un azidént che at viéna,

mo vót métar su la zéna?!

Vecia: L’è al putìη che l’am fà tribulàr,

l’è tri dì che l’intestìη aη vòl libaràr!

Vcióη: Cus’àl fat st’al scarabòć?

Àl magnà soquant ranòć?

Vecia No, la babùza l’à magnà

e ades al s’é iηgulfà.

Vcióη: Ma s’à da védar ach lavór,

chì bisogna ciamàr al dutór:

al viéna, dutór, par al demòni

        la mié cà l’è uη manicomi!

MUSICA: BUONA SERA DOTTORE

Al Dutór

(entra il dottore)

Dutór:

Quanta strada la miè źént,

par la pióva, név e vént.

Am truvàva int al Trentìη,

pàr curàr uη cuntadìη.

Quànt ch’a sént na campanina

ch’là sunàva da Mesìna,

la sunàva tànta fort

ch’la śbargàva tut ill pòrt.

Tut iη prèsia ill scàrp am zùl,

e po vié coi miè du frul.

Int un àtim a rìv a Fràra,

e chì a cómpar na sumàra.

Po’, curénd, cmè un danà

a la Rivàna a sóη rivà.

Che śgràzia, che flagèl!

Tuta la źént la pardèva al zarvèl,

par la causa d’uη mal flùs,

i la faśèva dnànz a j’ùs.

Mò mi che a jò capì al mal,

a gh’ò urdnà uη bèl bucàl,

e po’, sóta, a ùη a ùη,

a gh’ò cuśì al cùl comè i capùη.

Mi al Dutòr Fracàsa a sóη,

che al n’à mài guarì parsónn,

mi a viéη  tànt da luntàη

indòv ch’a s’tóca al ziél còll màη.

A jò varcà mónt, mar e cunfìη.

da Milzàna a Franculìη.

A jò fàt soquànt sit

par magnàr du trì caplìt,

invénzi la m’è andada gòba:

a jò magnà na pgnàta ad broda!

Adès par guarìr stal ragazòl

av digh mì cus’è ch’agh vòl:

agh vòl uη pràtich dal mastiér,

che al gh’fàga uη bel cristiér!

(l’interessato farà marameo!)

IL FISARMONICISTA SUONA “BUONA SERA DOTTORE”

La vècia e al vcióη

(mentre il fisarmonicista suona, la vecchia si lamenta)

Vcióη: Cùsa gh’è da fiflàr, parchè jét dré zigàr?

Vecia: S’at savìsi che turmént! A m’è gnù dulor a n’dént!

Vcióη: Mò cus’è st’al putifèri?! 

Mò quest chì l’è uη zimitèri! 

Avanti pur che int uη mumént, 

a ciamarò al cavadént!

Dutór! Al tórna indré!

Al cavadént

(entra il cavadenti buttando la borsa con i ferri…)

Cavadént:

Largo che a gh’è al dutór Fracàsa

che di fèr al gh’n’à na càsa.

A gh’ò i fèr par incapsulàr,

par cavàr dént cagnìη e masalàr.

Èl quél d’cióra ch’al vòl vìa?

A gh’ò un rampóη da ferovìa!

Èl ad cióta cal birbóη?

A gh’ò la vanga o al picóη.

Sóta, sóta, la miè vcióna,

chè se a tìr, a pàr ch’a tróna.

Però mì a sént uη rumór solèso

chè al pùza più d’ùη cèso!

Ècal chì al to bèl dént

che l’at dàva acsì turmént.

Par lavàrat la gargàta

tó dal sùgh ad brógna fàta,

e se al màl at sént ch’al tìra,

briśa avèr tanta paura,

zércam, viéni a cavàl, viéni a piè:

mi t’àm tróvi… int l’ustarié!

(raccoglie i ferri ed esce)

MUSICA “BUONASERA DOTTORE”

IL CORO

canta 

Tri pitùη

L’è na storia quasi véra

par zarcàr la źuvantù

con uη vèć e na madśìna

e na bròza e tri pitùη.

Tri pitùη tacà na bròza,

oh che forza oh che forza,

tri pitùη tacà na bròza,

oh che forza che i farà.

                       (3 volte)

Dop na stmana ad bòna cura

l’à zarcà una źuvnòta,

una bela tracagnòta,

par pruvàr coη lié l’efèt.

I partìs ad graη spichiéra,

ma rivà iη s’al bèl dla fiéra

l’aη riés brìśa a fàr primiéra,

al so arlój al s’gh’è farmà.

Trallallà

oh che bèla campanèla

Trallallà

col batòć ch’aη sóna più!

L’è śbargàda sol la mòla,

l’aη camìna e l’aη spatéźa,

la fà sémpar sié e mèźa

e l’aη sóna mai meźdì.

Bèla stuf ad sta maηfrìna

al s’arcòrda dla madśìna,

lu al ciàpa la buztìna

e int uη sórs al l’à vudà.

Trallallà

al l’à fàta na bambuzàda

Trallallà

al l’à fàta e al la pagarà.

Al s’cardéva a tórla iη présia

ad sunàr coη l’ucarìna

méntr iηvéηz dla sunadìna

a l’uśdàl i l’à purtà.

Dop tri dì ad lavadùra

dl’intestìη e dla vantrésca

e na graη stargiàda ad tèsta

l’è gnù fóra mis a nóv.

Trallallà

l’è pasàda la primavéra

Trallallà

l’è pasàda e l’an tórna più.

Presentatore:

Al spetàcul al continua e uàltar a batì ill maη,

che mi adès av preśént la fila d’j’artigiàη,

avanti mò gnì fóra senza tanta  filuchèla,

e senza tanta présia gì la vostra zirudèla.

MUSICA POLKA 

Al Magnàη 

(entra “al magnàη” con tutto l’armamentario)

Magnàη:

Pronto dònn, a gh’è al stagnìη,

av giust tut, baldùη e baldunzìη:

a sóη uη graη maestar e tut a pós giustàr,

se a gh’avì na méscula e na tégia da imbrucàr.

A giust la lataròla, la padèla, al baldóη,

e quant agh vòl la broca a la mét int al post bóη.

Avanti spóśi, quest l’è al so mumént,

lasè che a faga mì e a sarì cuntént.

La miè maη l’è fina, a dòpar al martèl 

e se a sóη senza tnaia a dòpar al spinèl.

Avanti tuti ill spóśi, ch’ill sia beli o bruti,

stè briśa avér paura, dill broch agh n’ò par tuti.

Purtè pur fóra tut che mi a gh’ò na graη usta,

par ogni buś ch’a tróv a gh’ò la broca  giusta.

A sóη chì ad pasàģ e a dìgh propia da bóη,

se a gh’avì la tégia róta quest l’è al mumént bóη.

Avanti senza présia che a tàch a lavuràr,

e vù, miè bela spóśa, preparè un bóη diśnàr.

(raccoglie la sua roba ed esce)

FISARMONICISTA SUONA UNA POLKA

          IL PRESENTATORE ANNUNCIA IL BARBIERE      

 FISARMONICISTA SUONA LA CAVATINA “ Figaro qua, Figaro là”

(canticchiando entra il barbiere)

Barbiér:

Bona sera, bona sera, 

mama mia quanta źént,

ma sìv tut di mié cliént?

Ma uàltar am vlì fàr murìr,

se a v’ò tuti da servìr.

O ma guarda che sbadà

a n’am sóη gnaηch preśentà:

Mi a sóη al barbiér Canini

ch’a sóη sta a scola da Betini.

Là int i pra ad Palmiràη

a tuśàr piégur e caη,

ma con un póch ad voja e ad pazienza

e po’ tanta volontà

mi am sóη specializà.

Gnì mo sóta bòna źént

che a tiéη da cat al témp….

MUSICA     

 Barbiér:

Vlìv savér la mié tarifa?

L’è un salam o un po’ ad salziza,

aη sóη briśa eśagerà,

l’è al prezi dal marcà,

dài, gnì mo sóta senza paura

che av prepàr la tuśadùra.

Ècal chì un bóη raśùr,

par taiàr i pél più dur,

questa l’è la curamèla

su un brevét dla Curnèla,

èco al pètan nóv mudèl,

l’è un sótmarca dal rastèl.

Mi a jò źà finì

ma chì nisùη a s’é santà

parchè questa l’è na clientela

ch’la spèta sól la fiη dla zirudèla.

(saluta ed esce)           FISARMONICISTA ACCOMPAGNA L’USCITA

Il Presentatore annuncia “Al scaranàr”

MUSICA UN VALZER

(al scaranàr entra con una sedia rotta in spalla e della “carśìna”, fibre di carice)

Scaranàr:

Ècal chì al mato Piero

al famóś scaranàr

s’a gh’avì dill scarànn róti, 

di scaranìη da riparàr

scarànn róti e scaranìη 

a v’i giust par pòch quatrìn.

L’altra sera andai di sopra una camera a visitar

vi trovai la cameriera ch’era in letto a riposar.

Ciapa la cuèrta, métla da part

a jò vist la luna ch’la faśéva al prim quart.

Ciapa la cuèrta, strabìza al lanzòl,

invezi dla scarana a gh’ò mis al piròl.

Mi a sóη al scaranàr,

oh! bona sira, pósia entràr?

Mi aη sóη briśa un bóη da gnént,

mi a cuntént tuta la źént,

a sóη al magh dal piròl

e al mét sempar in du ch’al vòl,

mi a giust scarànn e scaranóη

par un bichier ad viη bóη,

sa gh’ì rót la scaranìna

mi a v’la giùst con dla  carśìna

s’a gh’ì rót al scaranóη

a v’al giust con dal légn bóη,

s’a gh’ì ill scarànn inspirulà

iη poch temp a v’driz la cà

e se la paga l’è bòna

a impiròl anch vostra nona,

briśa s’l’è na bruta vciàza

sinò a gh’armét aηch la faza,

e con uη bel pèz ad legn staśunà

a mét a post aηch al gat ad cà

e se aη gh’è più gnént da fàr 

mi a vàgh via

salutànd tuta la cumpagnìa.

(esce)

FISARMONICISTA ACCOMPAGNA L’USCITA CON UN VALZER

PRESENTATORE ANNUNCIA “Al Saracàr”

MUSICA “SAPORE DI SALE”

Al Saracàr:

Èch cal béch dal saracàr

ch’al v’è gnù a salutàr.

Mi a sóη béch ad discendenza

sol parchè a jò pazienza:

l’è da tre generazióη

che am sóη mis a źiràr al mónd.

A jò fat du ann ad guèra

cumbatend in Inghiltèra.

E dop tant témp ad luntananza

a sóη gnù a cà par al mal d’panza.

Mié mujér la Catarina

la m’à fat na famiulina

sol con uη fiòl a l’éva lasàda

béη rimésa e béη giustàda

quand invenz a sóη gnu a cà

tri putìη la m’éva stampà.

Par suplìr a sta carógna

am sóη mis senza vargógna

fagànd su chì st’mastiér

pardunand a mié mujér.

Sa vlìv ch’av dìga, la mie źént,

anch acsì mi a sóη cuntént,

basta véndar dill saràch

e n’ciapàr  briśa dill pach.

Dill saràch e bartagnìη

par soquant bichiér ad viη.

L’àltar dì col mié baηchét

a sóη lì e la źént aspèt,

è pasà un òrb coη la źanéta

e l’am diś: “Buondì źuvnòta”.

Ad sicùr al s’é sbaglià,

par na dòna al m’à scambià

po a jò capì al so problema:

l’à sintì l’udór dla bancarèla!

MUSICA”SAPORE DI SALE”

IL PRESENTATORE ANNUNCIA “Al Calzulàr”

MUSICA: “ VECCHIO SCARPONE”

Al Calzulàr:

Èco… tal chì al calzulàr,

a zérch dill scarp da giustàr,

pedalànd lungh a la strada

a vàgh a cà da la mié źént

guadagnàndam la giurnàda

e coη qualch inconveniént.

Mi a gh’ò anch al mistrìη,

a lu j’atréz e a mi al banchìη

e po via tut du iη bicicléta,

pedalànd na bona uréta.

Nu a séη partì una matina,

e a séη andà da la Pierina

con tanti scarp da riparàr

nu éη tacà a lavuràr.

La źdóra a diéś ór l’à purtà al cafè

e nu a l’avéη tòlt da stàr iη pié,

con dill scarp e disinvolta

l’è gnu źó con n’altra sporta.

Cal dì lì a gh’è gnù vója

d’impastàr na bela spója

e po’ la m’à dit: “Calzulàr,

stèv chì tut du a diśnàr?”

Ma sicóm che a la Pierina

a s’agh ślungàva la pirìna:

“S’la và, a vagh,

s’la stà, a stagh”

a gh’ò rispòst mi tut avilì.

Senza dìrav com l’è andàda,

se la gh’è o no cascàda

av digh sól che mi e al mistrìη

avéη diśnà coη paη e viη!

MUSICA “ VECCHIO SCARPONE”

IL PRESENTATORE annuncia l’Arrotino

(“Al Moléto” entra con una ruota di carriola tra le mani mentre uno lo spinge, poi mentre gira la ruota declama la zirudèla)

Moléto: 

Mi a sóη al moléto, al magh dla rudèla,

a ròd tut, fòrbaś, furbśìη e la curtèla.

J’am dìś al mago dal rudàr

e ad mi av putì fidàr.

A sóη n’artista e a v’al pós garantìr,

quél che a ròd mi l’an fà più rabìr.

Mitìv int ill mié maη, tut l’è sistemà 

e méntar  ch’a v’al dìgh tut a sarà rudà.

Par paura che la spóśa la bruntèla,

tgnìgh rudàda béη la so curtèla.

Na volta ch’l’è rudàda la cór ch’l’è cum’è al vént

tut a sarà a pòst e vù a sarì cuntént.

Par andàr d’acord quaś sempar in tuti ill cà 

bisogna che ogni quèl al sia béη rudà.

E arcurdèv, a v’al digh par esperienza,

la curtèla rudàda mal l’è na penitenza.

Gnì avanti senza paura

che par tuti a gh’è na rudadùra.

MUSICA “ARROTINO”